Oorverdovend – Subtle Mob

Audio en spel komen samen in een auditieve theatervoorstelling over de Tweede Wereldoorlog.

Audio is intiem en spreekt tot de verbeelding. Dat zeggen we wel vaker. Maar we krijgen niet vaak de kans om dat zo goed tot uiting te brengen als in de voorstelling Oorverdovend. Ondertitel: een oorlogsfilm voor je oren.

Vanaf september 2017 tot en met mei 2018 zijn we – in samenwerking met Stadkamer Zwolle, Rotslab, Zwolse Theaters en bij gratie van het Vfonds – in de weer geweest met een project dat publiek even moest vervoeren naar een andere situatie, naar een andere tijd. Het resultaat was een subtle mob door het centrum van Zwolle, inclusief props en binnenlocaties. In deze post vertellen we iets uitgebreider over wat het was en hoe we alles aangepakt hebben. Geen tijd om alles te lezen? Check dan vooral even de trailer en de aftermovie, en houd onze social media in de gaten voor een mogelijk vervolg op dit project…

Wat was het nou precies?

Oorverdovend is opgezet als een theatervoorstelling over de Tweede Wereldoorlog, en was onderdeel van Theater Na de Dam. Je kocht een kaartje via Zwolse Theaters en kwam op een door jou gekozen tijd naar een door ons gekozen locatie. Daar werd je opgewacht door een vrijwilliger. Van haar of hem kreeg je een mp3-speler, een koptelefoon en eventueel nog extra voorwerpen die bij het stuk hoorden.

Vanaf het moment dat de mp3-speler aan werd gezet, werd je deel van de theatervoorstelling. Mijn naam is Janny. Jij bent mij. Dus jouw naam is Janny. Jij werd de hoofdpersoon en jij moest het verhaal spelen. Daarbij liep je door straten, ging je bij gebouwen naar binnen en moest je zelf soms iets uitwisselen met een andere speler. Een onbedoeld, maar erg mooi, effect van de audio die we gebruikten was dat het soms niet goed te onderscheiden was wat er nou op straat gebeurde en wat in de koptelefoon. Audio en publieke ruimte werden samengesmolten tot één verhaal.

Lees verder onder de foto’s

Een speler bij de eerste test.

Een ontmoetingsplek uit de eerste test.

De verhaallijnen die je hoorde waren gebaseerd op Zwolse verhalen die we kennen uit de Tweede Wereldoorlog. We benadrukken gebaseerd, omdat sommige mensen vooraf dachten dat we zouden werken met historisch correcte verhalen. Dat was dus niet zo. We zijn wél in de geschiedenis van Zwolle gedoken, hebben wél samengewerkt met Paul Harmens van het Historisch Centrum Overijssel (hulde aan deze wandelende encyclopedie), en hebben zo verhalen gecreëerd die echt gebeurd hadden kunnen zijn (maar dat niet waren). Het doel was om soepel lopende verhalen te construeren, waarin zoveel mogelijk historisch correct was, maar waar vooral dilemma’s in oorlogstijd goed naar voren konden komen.

Wat voor techniek zit erachter?

Om de ervaring zo ‘echt’ mogelijk te maken, maakten we gebruik van een 3Dio microfoon, die ons hielp al het geluid ‘binaural’ op te nemen. Dat bekent dat je geluiden links echt in je linkeroor hoort, geluiden rechts in je rechteroor en dat verder geluiden veel waarheidsgetrouwer in de ruimte geplaatst worden. Iemand die naast je komt lopen hoor je echt vanachter je aan komen lopen, en geluiden zijn om je heen in plaats van alleen op je koptelefoon. Een mooi voorbeeld van hoe realistisch geluid dan wordt: ik keek regelmatig naar mijn eigen voordeur bij het horen van de opnames, zelfs terwijl ik dus al wist dat er een geluidseffect aan zat te komen. Zo veel effect had die microfoon.

Foto van de 3Dio-microfoon

We hebben geen gebruik gemaakt van geo-tags of beacons om het juiste geluid op de juiste locatie te zetten. Gedeeltelijk omdat het ons budget te boven ging, gedeeltelijk omdat we bang waren dat we die technieken niet precies genoeg konden afstellen. Dus moest alles verschrikkelijk goed getimed worden. Testen, testen en nog eens testen. In de uiteindelijke voorstelling werden op drie verschillende locaties drie mp3 spelers gestart, op commando van productieleider Manon, zodat de drie verschillende verhaallijnen exact met elkaar op liepen, en je elkaar soms dus tegenkwam op de route.

Wat vonden mensen ervan?

‘Heftig’ en ‘aangrijpend’ waren dingen die we vaak hoorden bij de borrel na de voorstelling. Het was heel interessant om te horen in hoeverre mensen mee gingen in het verhaal, waar ze meespeelden en waar toch niet. Voor iedereen was Oorverdovend een beleving, maar door de input van elke nieuwe speler werd elk verhaal ook echt anders. In de aftermovie krijg je een goed idee van hoe mensen de voorstelling achteraf bespraken.

Helaas ging niet alles goed. De mp3-spelers liepen soms vast en we konden niet voorkomen dat er af en toe toch iemand een instructie niet goed hoorde, waardoor verhalen niet meer gelijk liepen – dan kwam je elkaar niet meer tegen op de route, terwijl dat wel zo hoorde. Dat vonden mensen jammer – logisch. Daarnaast was het lastig te beleven voor iemand met een gehoorapparaat en was het voor een enkeling toch te ver lopen. Gelukkig konden de meeste mensen het verhaal alsnog uitlopen en daarvan genieten – slechts een handvol mensen hebben ervoor gekozen het verhaal niet uit te luisteren.

Wat vonden wij ervan?

‘Voor iets waarbij zoveel mis kon gaan, en dan gaan er maar een paar dingen mis’ is een prachtige quote uit een telefoongesprek dat ik had over dit project. We namen een gokje met dit concept, maar wat ons betreft met goed resultaat. Het was zo gaaf om te zien hoeveel impact deze vorm van audio/theater op mensen had. Daarnaast werden we heel enthousiast van het samenwerken met getalenteerde stemacteurs, productieleider Manon, organisator Boaz van Tongeren, editor Paula Lina en muzikant Jelle van Aanholt (die echt prachtige muziek voor ons heeft gemaakt!). Je wordt gewoon heel erg blij als je met enthousiaste mensen werkt die goed zijn in wat ze doen. Ook als niet alles goed gaat.

Maar ja, er zijn dus wel dingen mis gegaan, dus we staan te trappelen om het nog een keer over te doen en die zaken op te lossen.

Dus het komt nog een keer?

Wie weet…het is in ieder geval een intrigerend idee, audio gebonden aan locatie en binaural recordings. We zijn zeker nog niet klaar met die concepten. Maar er is nog geen concreet vervolg waar we nu over kunnen vertellen. We houden je op de hoogte, en – je weet het – neem vooral contact op als je zelf een idee hebt en verder wilt praten.